[μια] Υποσημείωση/ Postilla [στην εποχή του κορονοϊού]

 Wu Ming 1

Ηλιοβασίλεμα στον σταθμό της Μπολόνιας. Φωτογραφία Wu Ming 1

[Σχόλιο της σύνταξης: Το παρακάτω κείμενο του Wu Ming 1 είχε συμπεριληφθεί ως υποσημείωση στο κείμενο του Μάουρο Βανέτι «Χρησιμοποιώντας το #μένουμεσπίτι για τη δυσφήμηση και την απόλυση εργαζομένων: τι μαθήματα μπορούμε να πάρουμε, και στην Ιταλία, από την περίπτωση Amazon/Σμoλς» (η μετάφραση του κειμένου στα ελληνικά, εδώ).
Ουσιαστικά αποτελεί μία απάντηση ενός μέλους της συλλογικότητας Wu Ming στις διάφορες (αρκετά έντονες πολλές φορές) κριτικές που ασκήθηκαν από «κινηματικά περιβάλλοντα». Αν και όπως είναι λογικό ο αναγνώστης από την Ελλάδα δύσκολα μπορεί να έχει μια σφαιρική άποψη, η  Ερυθρά Γαζέτα κρίνει ότι η δημοσίευση της Υποσημείωσης είναι χρήσιμη (παρά τiς διαφωνίες σχετικά με τη γενικότερη στάση των Wu Ming): μας βοηθάει να αντιληφθούμε το εύρος του ιταλικού ενδοκινηματικού διαλόγου και να διακρίνουμε την προσπάθεια συγκρότησης μιας εναλλακτικής προσέγγισης, πέρα από την «βιοαντιρρησιακή» και την «οικονομίστικη». Επίσης, η σύνταξη, κρίνει ότι σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητη η «αποκατάσταση» της ενότητας του αρχικού ποστ.
Ευχαριστώ πολύ, ακόμα μια φορά, τον Γιάννη Βογιατζή για τις διορθώσεις και τις επισημάνσεις του.
Το πρωτότυπο κείμενο, εδώ.
Commento della redazione: Il testo di Wu Ming 1 inizialmente faceva parte come postilla dell’ articolo di Mauro Vanetti “Usare lo #stateacasa per diffamare e licenziare i lavoratori: cosa possiamo imparare, anche in Italia, dal caso Amazon/Smalls”
In sostanza si tratta di una risposta di un membro del collettivo Wu Ming alle critiche (a volte furiose) che sono scatenate anche da “ambienti ‘di movimento’ ”. Anche se il lettore in Grecia non può avere una visione panoramica del dibattito che si è portato avanti nella società italiana, la Gazzetta Rossa considera la pubblicazione della Postilla molto utile (nonostante le eventuali obiezioni per quando riguarda le tesi sostenute dal collettivo Wu Ming): ci aiuta a percepire l’ampienza del dibattito interno del movimento italiano e a riconoscere il tentativo di formare un approccio alternativo, oltre i soliti approcci  “biodissidenti” ed “economicisti”. Inoltre, la Gazzeta ritiene necessario il “restauro” dell’ unità del post originale
Ancora una volta ringrazio Giannis Vogiatzis per le correzioni della bozza.]

    Η παραβολή που αφηγήθηκε ο Μάουρο Βανέτι λέει πολλά για αυτό που συμβαίνει στην Ιταλία. Και ενισχύει την πεποίθηση που είχαμε από την αρχή της έκτακτης κορονοκατάστασης: αν δεν ασκηθεί κριτική στη διαχείριση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης εκ μέρους της κυβέρνησης· αν δεν ασκηθεί κριτική στην ποιότητα των μέτρων του lockdown, δηλαδή στη λογική και τη συνέπειά τους σε σχέση με τον διακηρυγμένο σκοπό του περιορισμού της επιδημίας· αν δεν αποδομηθεί η ρητορική #μείνετεσπίτι που υπερφορτώνει με ευθύνη το μεμονωμένο άτομο και οδηγεί στην ανάδειξη αποδιοπομπαίων τράγων· αν δεν ειπωθεί τίποτα για το μείγμα πατερναλισμού, απολυταρχισμού και κοινωνικού ελέγχου που διαποτίζει το φαντασιακό… Αν δεν κάνουμε όλα τα παραπάνω, όχι μόνο δεν θα αντιμετωπιστεί αυτή η επιδημία με τον σωστό τρόπο, αλλά δεν θα υπάρχει περιθώριο για αγώνα «μετά», γιατί στο μεταξύ θα μας έχουν στερήσει κάθε πεδίο παρέμβασης.

   Δεν είναι και πολύ αποτελεσματικό να επιτίθεσαι στον κυνισμό του Συνδέσμου Βιομηχάνων αν δεν εντάσσεται αυτός ο λόγος σε μια κριτική του συνόλου της διαχείρισης της έκτακτης ανάγκης, ξηλώνοντας τα κολπάκια και τους αντιπερισπασμούς που μπαίνουν στο παιχνίδι για να αποσπάσουν την προσοχή από τις πραγματικές ευθύνες αυτής της καταστροφής (με λίγα λόγια, αν αποδεχτούμε το πλαίσιο που έχει επιβάλει η κυβέρνηση).

    Είναι ελάχιστα αποτελεσματικό να διεκδικείς «εισόδημα καραντίνας», αν στο μεταξύ δεν αναπτύσσεται μια κριτική σχετικά με το τι είναι και πώς λειτουργεί αυτή η «καραντίνα»: ένας μηχανισμός που δαιμονοποιεί tout court την έξοδο από το σπίτι, στέλνει στις καλένδες τη δημιουργία πεδίων για συλλογική δράση, μετατρέπει τους ανθρώπους σε μονάδες και μας καθιστά παραγωγούς/καταναλωτές παρωδιών σύγκρουσης, όπως στο επεισόδιο Fifteen Million Credits του Black Mirror (S01E02, 2011).

   

    Δεν έχω κάτι εναντία στις διαδικτυακές συνελεύσεις, ας γίνονται – ίσως αποφεύγοντας εργαλεία και πλατφόρμες που τσιμπάνε στοιχεία, για να μην ενισχύουμε τον καπιταλισμό της επιτήρησης. Ας γίνονται, αλλά δεν αρκούν. Η εξ αποστάσεως συνέλευση είναι σαν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση: «πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν το μπάλωμα στο παντελόνι, όχι σαν καινούργιο παντελόνι» (Σαντρο Τσιαρλαριελο, εδώ). Πρέπει να κοπιάσουμε από τώρα –αμέσως– για να μπορέσουμε να ξαναγωνιστούμε στο δημόσιο πεδίο, το φυσικό. Και θα είναι πολύ δύσκολο, αν συνεχίσουμε να αποδεχόμαστε όλα όσα επιβάλλει η κυβέρνηση.

    Γενικά, πρέπει να υπονομευτεί το πλαίσιο της «εθνικής ενότητας απέναντι στον ιό». Αυτή η αφήγηση έχει ήδη ρωγμές, και θα αντέχει όλο και λιγότερο. Πρέπει να αδράξουμε την ευκαιρία: να αρνηθούμε την αυτοαναφορικότητα και να συμμετάσχουμε στο κύμα κοινωνικής οργής που φουσκώνει. Το χειρότερο που έχουμε να κάνουμε είναι να αγνοήσουμε αυτό το κύμα ή να το δούμε με σνομπισμό (ή ακόμα χειρότερα). Θα πιαστούμε στην παγίδα αν συνεχίσουμε να φαινόμαστε η «άκρα αριστερά της κυβέρνησης Κόντε»… ή της πολιτικής προστασίας.

    

    Πρέπει να διαγκωνιστούμε για να διανοίξουμε πεδία, στην προοπτική να μπορέσουμε να ξαναβρεθούμε: ίσως με ένα μέτρο απόσταση και με μάσκα, αλλά αν δεν ξαναβρεθούμε μαζί, τι σύγκρουση μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα σηκώσουμε, και πού; Στα σόσιαλ; Λυπάμαι που το λέω, αλλά μέχρι τώρα, με τις διάφορες συζητήσεις, μόνο ένα «εισόδημα καραντίνας» έχει αυξηθεί: αυτό του Ζούκεμπεργκ.

   Την προηγούμενη βδομάδα, ένας σύντροφος, ο Αρτούρο «Σάντοκαν» Λαβοράτο, [Arturo «Sandokan» Lavorato] μας έστειλε ένα e-mail που περιείχε κάποιους πολύ σημαντικούς προβληματισμούς. Ήταν εισαγωγικοί μιας πρότασής του για άρθρο στο Giap. Καταλήξαμε μαζί ότι αυτό το μπλογκ δεν θα ήταν ο καταλληλότερος προορισμός για ένα κομμάτι τέτοιας «κοπής», αλλά ο εισαγωγικός προβληματισμός πρόσφερε πολλές αφορμές για προβληματισμό. Παραθέτω αποσπάσματα από την αλληλογραφία που είχαμε:

ΑΣΛ: «Με εξαίρεση κάποια κριτικά αναγνώσματα, συχνά λαμπρά, ο κόσμος του οργανωμένου αγώνα, όπως κι αν ορίζεται, μοιάζει να έχει αποφασίσει ότι αυτή τη στιγμή δεν είναι δυνατό και ίσως πρέπον να αντιπαλευτούν τα περιοριστικά μέτρα που τέθηκαν σε εφαρμογή […] Πολλαπλασιάζονται τα αιτήματα: εισόδημα καραντίνας, επίταξη ιδιωτικών κλινικών και ενίσχυση ενός δημόσιου συστήματος υγείας άξιου του ονόματός του, επ’ αόριστον σταμάτημα της εργασίας, απεργία ενοικίου και μπλοκάρισμα των εξώσεων… Κανείς όμως δεν καταπιάνεται με το ζήτημα του πώς θα μπορούσαν να κερδηθούν αυτά τα αιτήματα όσο είναι κοινός αποδεκτό το “δεν πειράζει που μένουμε σπίτι”».

    Σε μία απάντησή μου που απηχούσε παλαιές διενέξεις του μαρξισμού των αρχών του ’90, αποκάλεσα «οικονομιστές» τούς εμπνευστές αυτής της γραμμής. Ο Αρτούρο, αν και παραδέχονταν ότι ήταν κάπως απλουστευτικό, αντιπαρέβαλε σε αυτή την προσέγγιση τη δική μας, ορίζοντάς την ως «βιοαντιρησσιακή». Εγώ όμως θα την αποκαλούσα «ολιστική».

    Μια προσέγγιση αποκλειστικά «βιοαντιρησσιακή» υπάρχει, αλλά δεν είναι η δικιά μας. Πρόκειται για μια προσέγγιση αντικατοπτρική της «οικονομίστικης»: συνίσταται στην κριτική των μέτρων του lockdown, της κοινωνικής αποστασιοποίησης –με την ευκαιρία: ας πάψουμε να αποδεχόμαστε το πλαίσιο της «κοινωνικής αποστασιοποίησης», χρησιμοποιώντας με τρόπο άκριτο ή θετικό μια έκφραση βγαλμένη από την αντιδραστική δυστοπία– και του βιοπολιτικού ελέγχου, χωρίς όμως καθόλου ή με ελάχιστη αναφορά στους αγώνες των εργαζομένων για να πετύχουν περισσότερα κλεισίματα χώρων εργασίας και περισσότερα μέτρα αποστασιοποίησης και προστασίας.

    Ο «οικονομιστής» μιλάει μόνο για εργοστάσια και επιδόματα, αλλά όχι για τη στρατηγική του αποδιοπομπαίου τράγου και την καταστολή που υπάρχει στον δρόμο· ο «βιοαντιρρησίας» μιλάει για τη στρατηγική του αποδιοπομπαίου τράγου και την καταστολή στον δρόμο, αλλά όχι για εργοστάσια και επιδόματα. Ο «οικονομιστής» ζητάει επιπλέον περιοριστικά μέτρα, ο «βιοαντιρρησίας» θα επιθυμούσε χαλάρωση γενικά των μέτρων, αλλά όπως επισήμανε ο Μάουρο [Βανέτι] σε μια άλλη ανταλλαγή απόψεων,

«το σωστό πλαισίο δεν είναι το “χαλάρωση ή αυστηροποίηση”. Τα δύο επίπεδα πηγαίνουν μαζί [κάποια πράγματα πρέπει να είναι πιο αυστηρά, κάποια πιο χαλαρά], και [το τι θα θίξεις] είναι θέμα επιλογής: ας είμαστε ειλικρινείς, αυτός που μιλά για τους runners, δεν μιλά για τα εργοστάσια [και αυτός που μιλάει για τα εργοστάσια, δεν μιλάει για τους runners]. Ας αναρωτηθούμε: ποιος μιλάει και για τους runners και τα για εργοστάσια;»*

    

    Πολύ λίγοι. Μεταξύ των οποίων κι εμείς, από το Ψηφιακό Ημερολόγιο του περασμένου Φλεβάρη-Μάρτη κιόλας.

    Δυο λόγια σχετικά με αυτό. Το Ημερολόγιο έγινε στόχος έντονων επιθέσεων και κριτικής, ακόμα και σε «κινηματικά» περιβάλλοντα. Κάποιοι ακόμα μας κατηγορούν ότι «δεν πήραμε αποστάσεις» από «ελαφρότητες» και συζητήσιμους ισχυρισμούς που γράφτηκαν στο πρώτο επεισόδιο.

    

    Η προοδευτική «λήψη αποστάσεων» συμπεριλαμβάνεται στη φόρμα που επιλέχθηκε. Αυτή ακριβώς του ημερολογίου. Ένα ημερολόγιο «φωτογραφίζει» την κατάσταση μέρα με τη μέρα, γράφεται για να ξεπεραστεί, για να γεράσει. Εμείς φωτογραφίσαμε, σταδιακά, όπως εξελισσόταν, την αρχική φάση της έκτακτης κορονοκατάστασης, εστιάζοντας στην Μπολόνια, βάζοντας πάντα ημερομηνίες. Το Ψηφιακό ημερολόγιο το γράψαμε στον παρατατικό και τον υπερσυντέλικο –μια τεχνική με την οποία είχαμε ήδη πειραματιστεί προηγουμένως, για παράδειγμα στο Un viaggio che non promettiamo breve– ακριβώς για να τονίσουμε την απόσταση: έτσι βλέπαμε την έκτακτη κατάσταση εκείνες τις μέρες.

    

    Τους συζητήσιμους ισχυρισμούς τους συζητήσαμε, αυτή είναι άλλωστε η έννοια του επιθέτου· τις αποστάσεις τις πήραμε προσπαθώντας να ακονίσουμε την ανάλυσή μας σταδιακά, όσο η κατάσταση γινόταν πιο σύνθετη και πιο δραματική. Το πρώτο επεισόδιο (22-25 Φλεβάρη) ήταν πιο «ιμπρεσιονιστικό» και προχωρούσε ψηλαφιστά, όπως προχωρούσε ψηλαφιστά και ό,τι γράφτηκε εκείνες τις μέρες· το δεύτερο (26-28 Φλεβάρη), εμβάθυνε σε κάποιες πτυχές, διευκρινίζοντας και διορθώνοντας διατυπώσεις του προηγούμενου· το τρίτο (δημοσιεύτηκε στις 10 Μάρτη) είναι μακράν το καλύτερο. Ξαναδιαβάζοντάς το τώρα, δεν θα παίρναμε και πολλές αποστάσεις: λέει πράγματα που από τότε δεν πάψαμε να ισχυριζόμαστε –φυσικά εμβαθύνοντας και αναπτύσσοντας τους συλλογισμούς– και που άρχισαν να λένε πολλοί άλλοι άνθρωποι.

    Κυρίως, εκεί μέσα βρίσκεται η «ολιστική» προσέγγιση. Αυτή που, πέρα από κάποιες αναπόφευκτες αστοχίες, στηρίζουμε μέχρι σήμερα, και ελπίζουμε να υιοθετηθεί από όλο και περισσότερους. 

*Η σχετική αναδιατύπωση και οι προσθήκες μέσα στις αγκύλες (που δεν υπάρχουν στο αρχικό κείμενο) προέκυψαν μετά από διευκρινήσεις του συγγραφέα του σχολίου.